آرمان امروز: شهرهای هوشمند؛ شهرهایی که بر امواج سوارند کمی تخیلی است اما این ایده ای است که افراد و دولت های بسیاری برای تحقق و دستیابی به آن ها تلاش می کنند. در واقع شهرهای هوشمند، شهرهایی هستند که برمبنای صفر و یک و یا به تعبیری فناوری اطلاعات ساخته می شوند و همه چیز در آن ها کاملا مجازی و هوشمند اداره می شود؛ از دولت و شهروندان گرفته تا حمل و نقل و انرژی و محیط زندگی! موضوع جذابی که سال هاست به شکلی بسیار شعارگونه نقل زبان دولت های نهم تا سیزدهم، مسئولان و به خصوص مدیران شهرداری تهران بوده، کمااینکه شهرداران زیادی در طول مدیریت خود بارها اعلام کرده اند که می خواهند تهران را به شهری هوشمند تبدیل کنند تا بتوانند برمشکلاتی مانند ترافیک و آلودگی هوا و… قایق آیند. شعارهایی که البته تاکنون فقط در حد همان «شعار» باقی مانده است. در ایران نیز سالهاست که شهرداری تهران و ناجا مدعی اند که سیستم حمل و نقل عمومی و موضوع ترافیک کلانشهرها و بخصوص تهران را با استفاده از سیستم «هوشمند» مدیریت می کنند. اما در عمل نه معلوم است که این سیستم هوشمند سازی، چگونه ترافیک و حمل و نقل شهری را مدیریت می کند و نه اجرای آن، توانسته گره ای از مشکلات ناوگان حمل و نقل عمومی ما و یا معضل آلودگی هوای تهران و صد البته ترافیک شهری ، باز کند. دکترفرزاد فلاحیان، کارشناس شهرهای هوشمند و مدیر حوزه کسب و کار در این رابطه با «آرمان امروز» گفت وگویی داشته که در ادامه می خوانید.

+ در ایران بیش از 18 سال است که بحث هوشمند سازی، دولت الکترونیک، مطرح شده است و یکی از اهداف ما مخصوصا در سیستم حمل و نقل عمومی، هوشمندی این حوزه است، اما در عمل هیچ نشانه ای از اجرای این طرح در سطح شهر دیده نمی شود. واقعا در سایر کشورها، هوشمند سازی به چه معنایی است و این سیستم چگونه ترافیک و حمل و نقل عمومی را کنترل می کند؟
اصولا در تمامی کشورهای پیشرفته حمل و نقل عمومی توسط پلتفرم هایی هوشمندی به همین نام یا (ITMS ) کنترل و هدایت می شوند. یکی از وظایف این پلتفرم زمانبندی حرکت و توقف وسایل حمل و نقل عمومی در ایستگاه هاست که شما الان در خطوط BRT شهرهای بزرگ ما می توانید مشابه آن را ببینید. در این ایستگاه ها تابلوهایی نصب شده که ساعت ورود اتوبوس و قطارهای مترو به ایستگاه ها مشخص شده است. همین سیستم در سایر کشورها نیز وجود دارد اما در آنجا کل سیستم حمل و نقل ریلی ، جاده ای ، موتورسیکلت ها و ترددهای جاده ای توسط پلتفرم های هوشمند کنترل می شوند نه اینکه فقط ساعت ورود آنها به ایستگاه ها ثبت شود! البته آنها برای کنترل ترافیک تدابیری بسیار موثر و بیشتری اندیشیده اند . مثلا در اکثر شهرها، ساختمان های اداری و مسکونی از هم جدا هستند که همین مساله می تواند نقش بسیار موثری در مدیریت ترافیک داشته باشد.

* مگر به جز ورود کنترل ورود و خروج خودروها و واگن ها این پلتفرم کار دیگری هم می تواند بکند؟
صد درصد . این پلتفرم قابلیت های زیادی دارد . مثلا می تواند مسیرهای طولی طی شده توسط اتوبوس ها و …. را ثبت و برنامه ریزی کند و یا می تواند میزان مصرف سوخت خودروها و وسایل حمل و نقل عمومی را مدیریت کند. یا حتی می تواند در برنامه ریزی و اجرای رفاه شهری و کنترل آلودگی هوا نقش موثری داشته باشد. خلاصه اینکه قابلیت های فراوانی دارد.

*اما فکر نمی کنم در تهران برخلاف ادعای شهرداری، چیزی به نام سیستم هوشمند حمل و نقل عمومی وجود خارجی داشته باشد!
متاسفانه همین طور است. دلیل آن هم موازی کاری سازمان ها و سوء مدیریت است.

*ولی راهنمایی و رانندگی مدعی است که با کمک سیستم هوشمند ، ترافیک شهر را هدایت می کند ، اما در عمل هیچ تغییری در وضعیت ترافیک و بهبود آن نمی بینیم.
تا زمانیکه مدیریت یکپارچه و واحدی برای اداره شهر و هوشمند سازی آن و هدایت سیستم حمل و نقل عمومی نداشته باشیم نمی توانیم انتظار معجزه داشته باشیم. مثلا الان در حوزه ترافیک 8 سازمان موازی داریم که هیچ کدام اتفاقا با هم در ارتباط نیز نیستند. اینها هرکدام قوانین مختص به خود را دارند و هر کدام ساز خودشان را می زنند! مثلا شهرداری معاونت حمل و نقل و ترافیک دارد و ناجا نیز برای خودش همین معاونت را تشکلیل داده است. خب شما از چنین سیستمی چه انتظاری دارید؟!

*پس چرا روی تیرک چراغ های راهنمایی و رانندگی تابلوهایی نصب شده که روی آنها نوشته شده، ترافیک و سبز و قرمز شدن چراغ ها توسط سیستم های هوشمند مدیریت می شود؟
این را باید از خود آقایان بپرسید . ولی اگر بخواهیم صادق باشیم اصلا چیزی به نام کنترل هوشمند ترافیک یا حمل و نقل عمومی نداریم. سیستم هوشمند ترافیکی به این معناست که خود پلتفرم مربوطه ، با بهره گیری از چراغهای راهنمایی و رانندگی و دوربین های سطح شهر، ترافیک را در معابر و چهارراه های مختلف بررسی می کند و به صورت خودکار چراغی را سبز و چراغی دیگر را قرمز می کند و در یک کلام نقشه ترافیکی ساعتی شهر را تدوین و اجرایی می کند. اما در کلانشهرهای ایران و از جمله تهران برخلاف ادعای راهنمایی و رانندگی، تمام چراغ ها به صورت دستی کنترل می شوند. یعنی کاربر و مامور راهنمایی و رانندگی از طریق دوربین های شهری «اگر» ببیند که فلان معبر و یا چهار راهی شلوغ است می تواند چراغ را به شکل دستی قرمز یا سبز کند. یا اینکه خود ماموران راهنمایی و رانندگی در سر چهارراه ها به صورت دستی چراغ ها را تنظیم می کنند. بنابراین حمل و نقل هوشمند یا کنترل ترافیک هوشمند در تهران و کلانشهرها بیشتر به یک شوخی می ماند!

* بنابراین با این حساب نمی توان به ساماندهی وضعیت ترافیک یا حمل و نقل عمومی در آینده نزدیک امیدوار بود.
با این شیوه و خط مشی نه… همانطور که گفتم ، تا زمانیکه مدیریت واحدی در حمل و نقل عمومی یا ترافیک شهری ایجاد نشود اصلا فکر کردن به حل شدن این گره های لاینحل شهری نیز کار بیهوده ای است. البته به نظرم متولی اصلی باید وزارت کشور باشد اما از انجاییکه دولت محلی در کشور ما بی معناست ، وزارت کشور هم نتوانسته نقش خود را در این زمینه به خوبی ایفا کند. اما در مجموع اگر می خواهیم ادعای هدایت شهر به شیوه هوشمند یا همان هوشمند سازی مدیریت شهری ، رابه عینیت برسانیم، بهتر است یکبار برای همیشه تصمیمی برای ایجاد یک مدیریت واحد در این زمینه گرفته شود نه اینکه شاهد تعدد تفکرها در سازمان های موازی مختلف باشیم. در این صورت آن وقت می توانیم شاهد معجزه هوشمند سازی شهرهایمان باشیم.