آرمان امروز-: شهرهاي هوشمند؛ شهرهايي که بر امواج سوارند کمي تخيلي است اما اين ايده اي است که افراد و دولت هاي بسياري براي تحقق و دستيابي به آن ها تلاش مي کنند. در واقع شهرهاي هوشمند، شهرهايي هستند که برمبناي صفر و يک و يا به تعبيري فناوري اطلاعات ساخته مي شوند و همه چيز در آن ها کاملا مجازي و هوشمند اداره مي شود؛ از دولت و شهروندان گرفته تا حمل و نقل و انرژي و محيط زندگي! موضوع جذابي که سال هاست به شکلي بسيار شعارگونه نقل زبان دولت هاي نهم تا سيزدهم، مسئولان و به خصوص مديران شهرداري تهران بوده، کمااينکه شهرداران زيادي در طول مديريت خود بارها اعلام کرده اند که مي خواهند تهران را به شهري هوشمند تبديل کنند تا بتوانند برمشکلاتي مانند ترافيک و آلودگي هوا و… قايق آيند. شعارهايي که البته تاکنون فقط در حد همان «شعار» باقي مانده است.  در ايران نيز سالهاست که شهرداري تهران و ناجا مدعي اند که سيستم حمل و نقل عمومي  و موضوع ترافيک کلانشهرها و بخصوص تهران را با استفاده از سيستم «هوشمند» مديريت مي کنند. اما در عمل نه معلوم است که اين سيستم هوشمند سازي، چگونه ترافيک و حمل و نقل شهري را مديريت مي کند و نه اجراي آن، توانسته گره اي از مشکلات ناوگان حمل و نقل عمومي ما و يا معضل آلودگي هواي تهران و صد البته ترافيک شهري ، باز کند. دکترفرزاد فلاحيان، کارشناس شهرهاي هوشمند و مدير حوزه کسب و کار در اين رابطه با «آرمان امروز» گفت وگويي داشته که در ادامه مي خوانيد.

در ايران بيش از 18 سال است که بحث هوشمند سازي، دولت الکترونيک، مطرح شده است و يکي از اهداف ما مخصوصا در سيستم حمل و نقل عمومي، هوشمندي اين حوزه است، اما در عمل هيچ نشانه اي از اجراي اين طرح در سطح شهر ديده نمي شود. واقعا در ساير کشورها، هوشمند سازي به چه معنايي است و اين سيستم چگونه ترافيک و حمل و نقل عمومي را کنترل مي کند؟

اصولا در تمامي کشورهاي پيشرفته حمل و نقل عمومي توسط پلتفرم هايي هوشمندي به همين نام يا (ITMS) کنترل و هدايت مي شوند. يکي از وظايف اين پلتفرم زمانبندي حرکت و توقف وسايل حمل و نقل عمومي در ايستگاه هاست که شما الان در خطوط BRT شهرهاي بزرگ ما مي توانيد مشابه آن را ببينيد. در اين ايستگاه ها تابلوهايي نصب شده که ساعت ورود اتوبوس و قطارهاي مترو به ايستگاه ها مشخص شده است. همين سيستم در ساير کشورها نيز وجود دارد اما در آنجا کل سيستم حمل و نقل ريلي ، جاده اي ، موتورسيکلت ها و ترددهاي جاده اي توسط پلتفرم هاي هوشمند کنترل مي شوند نه اينکه فقط ساعت ورود آنها به ايستگاه ها ثبت شود! البته آنها براي کنترل ترافيک تدابيري بسيار موثر و بيشتري انديشيده اند . مثلا در اکثر شهرها، ساختمان هاي اداري و مسکوني از هم جدا هستند که همين مساله مي تواند  نقش بسيار موثري در مديريت ترافيک داشته باشد.

مگر به جز ورود کنترل ورود و خروج خودروها و واگن ها اين پلتفرم کار ديگري هم مي تواند بکند؟

صد درصد . اين پلتفرم قابليت هاي زيادي دارد . مثلا مي تواند  مسيرهاي طولي طي شده توسط اتوبوس ها و …. را ثبت و برنامه ريزي کند و يا مي تواند ميزان مصرف سوخت خودروها و وسايل حمل و نقل عمومي را مديريت کند. يا حتي مي تواند در برنامه ريزي و اجراي رفاه شهري و کنترل آلودگي هوا نقش موثري داشته باشد. خلاصه اينکه قابليت هاي فراواني دارد.

  اما فکر نمي کنم در تهران برخلاف ادعاي شهرداري، چيزي به نام سيستم هوشمند حمل و نقل عمومي وجود خارجي داشته باشد!

متاسفانه همين طور است. دليل آن هم موازي کاري سازمان ها و سوء مديريت است. ولي راهنمايي و رانندگي مدعي است که با کمک سيستم هوشمند ، ترافيک شهر را هدايت مي کند ، اما در عمل هيچ تغييري در وضعيت ترافيک و بهبود آن نمي بينيم. تا زمانيکه مديريت يکپارچه و واحدي براي اداره شهر و هوشمند سازي آن و هدايت سيستم حمل و نقل عمومي نداشته باشيم نمي توانيم انتظار معجزه داشته باشيم. مثلا الان در حوزه ترافيک 8 سازمان موازي داريم که هيچ کدام اتفاقا با هم در ارتباط نيز نيستند. اينها هرکدام قوانين مختص به خود را دارند و هر کدام ساز خودشان را مي زنند! مثلا شهرداري معاونت حمل و نقل و ترافيک دارد و ناجا نيز براي خودش همين معاونت را تشکليل داده  است. خب شما از چنين سيستمي چه انتظاري داريد؟!

پس چرا روي تيرک چراغ هاي راهنمايي و رانندگي تابلوهايي نصب شده که روي آنها نوشته شده، ترافيک و سبز و قرمز شدن چراغ ها توسط سيستم هاي هوشمند مديريت مي شود؟

اين را بايد از خود آقايان بپرسيد . ولي اگر بخواهيم صادق باشيم اصلا چيزي به نام کنترل هوشمند ترافيک يا حمل و نقل عمومي نداريم. سيستم هوشمند ترافيکي به اين معناست که خود پلتفرم مربوطه ، با بهره گيري از چراغ هاي راهنمايي و رانندگي و دوربين هاي سطح شهر، ترافيک را در معابر و چهارراه هاي مختلف بررسي مي کند و به صورت خودکار چراغي را سبز و چراغي ديگر را قرمز مي کند و در يک کلام نقشه ترافيکي ساعتي شهر را تدوين  و اجرايي مي کند. اما در کلانشهرهاي ايران و از جمله تهران برخلاف ادعاي راهنمايي و رانندگي، تمام چراغ ها به صورت دستي کنترل مي شوند. يعني کاربر و مامور راهنمايي و رانندگي از طريق دوربين هاي شهري «اگر» ببيند که فلان معبر و يا چهار راهي شلوغ است مي تواند چراغ را به شکل دستي قرمز يا سبز کند. يا اينکه خود ماموران راهنمايي و رانندگي در سر چهارراه ها به صورت دستي چراغ ها را تنظيم مي کنند. بنابراين حمل و نقل هوشمند يا کنترل ترافيک هوشمند در تهران و کلانشهرها بيشتر به يک شوخي مي ماند!

بنابراين با اين حساب نمي توان به ساماندهي وضعيت ترافيک يا حمل و نقل عمومي در آينده نزديک اميدوار بود.

با اين شيوه و خط مشي نه… همانطور که گفتم ، تا زمانيکه مديريت واحدي در حمل و نقل عمومي يا ترافيک شهري ايجاد نشود اصلا فکر کردن به حل شدن اين گره هاي لاينحل شهري نيز کار بيهوده اي است. البته به نظرم متولي اصلي بايد وزارت کشور باشد اما از انجاييکه دولت محلي در کشور ما بي معناست ، وزارت کشور هم نتوانسته نقش خود را در اين زمينه به خوبي ايفا کند. اما در مجموع اگر مي خواهيم ادعاي هدايت شهر به شيوه هوشمند يا همان هوشمند سازي مديريت شهري ، رابه عينيت برسانيم، بهتر است يکبار براي هميشه تصميمي براي ايجاد يک مديريت واحد در اين زمينه گرفته شود نه اينکه شاهد تعدد  تفکرها در سازمان هاي موازي مختلف باشيم. در اين صورت آن وقت مي توانيم شاهد معجزه هوشمند سازي شهرهايمان باشيم.